تشکیل وزارت فرهنگ و معارف، اوقاف و صنایع مستظرفه در سال ۱۲۸۶ شمسی برای اولین بار وظائف دولت را در مورد حفاظت از میراث فرهنگی مورد توجه قرار داد
تشکیل موزه ملی ایران و تشکیل اداره عتیقات به اقدامات دولت در زمینه میراث فرهنگی نتیجه بخشید. تشکیل وزارت فرهنگ و هنر در سال 1343 مسائل مربوط به میراث فرهنگی را به شکل تخصصی‌تری در قالب یک شاخه معاونت مورد توجه قرار داد.
با انحلال وزارت فرهنگ و هنر در سال 1358 و تشکیل وزارت فرهنگ و آموزش عالی وظائف مربوط به میراث فرهنگی در وزارتخانه اخیرالذکر متمرکز شد.
more
اهداف سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
مصوبه هیات وزیران در سال 1360 موجب شد تا واحدهای استانی و برخی از واحدهای فرهنگی که عمدتا وظیفه معرفی میراث فرهنگی را بر عهده داشتند از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منتزع و در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادغام شوند، از این تاریخ تا تصویب قانون تشکیل میراث فرهنگی کشور عملا دو وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی و آموزش عالی متکفل امور مربوط به میراث فرهنگی بودند.
ضرورت جلوگیری از انجام وظائف موازی ادغام دستگاه هایی با وظائف مشابه ایجاد مدیریت متمرکز برای سیاستگذاری بهینه موجب شد که در سال 1364دستگاه‌های اجرایی و پژوهشی متکفل امور میراث فرهنگی از وزارتخانه‌های ذیربط منفک و در سازمان میراث فرهنگی کشور وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی ادغام شوند.
با تصویب قانون اساسنامه سازمان در سال 1367 اهداف و وظائف سازمان قانوناً تعیین و فعالیت های مربوط به میراث فرهنگی از انسجام لازم بر خوردار شد.
شورای عالی اداری طی جلسه‌ای در سال 1373 به پیشنهاد سازمان امور اداری کشور و به منظور افزایش کارآیی سازمان و تمرکز در مدیریت دستگاه‌های فرهنگی، سازمان میراث فرهنگی کشور را از وزارت فرهنگ و آموزش عالی منفک و به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ملحق شد.
در جلسه علنی23 دی ماه سال 82 مجلس شورای اسلامی سازمان‌های میراث فرهنگی ایرانگردی و جهانگردی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتزع و بعد از ادغام آنها سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با کلیه اختیارات زیر نظر ریاست جمهوری تشکیل می‌شود و ادغام این دو سازمان صورت می‌گیرد که بعد از تصویب این قانون وظائف حاکمیتی سازمان ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منتقل شد و وظائف اجرایی و تصدی آن با همه امکانات، اعتبارات، نیروی انسانی، اموال و دارایی‌ها و تعهدات در قالب یک شرکت دولتی با عنوان شرکت توسعه ایرانگردی و جهانگردی به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری وابسته شد.
به منظور حسن اجرای قانون اساسنامه سازمان میراث فرهنگی مصوب مجلس شورای اسلامی و مطالعه و تحقیق در آثار باقی مانده از گذشتگان جهت معرفی ارزشهای نهفته در آنها و همچنین توسعه پژوهشهای میراث فرهنگی کشور و حمایت از دستاوردهای علمی و تحقیقاتی در این زمینه، با برخورداری از توان علمی از طریق استفاده هر چه مطلوبتر از امکانات بالقوه و بالفعل نیروی انسانی کار آزمایشگاه‌ها و لوازم کتابخانه و سایر وسایل پژوهشی موجود سازمان میراث فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این اساسنامه به اختصار پژوهشگاه نامیده می‌شود، تشکیل شد.
همچنین با تصویب شورای عالی اداری در یکصد و سی امین جلسه خود به منظور تقویت و توسعه صنایع دستی کشور و ایجاد هماهنگی با سیاست‌های توسعه صنعت گردشگری سازمان صنایع دستی ایران با تمام وظائف، اختیارات، مسئولیت‌های قانونی، دارایی‌ها، تعهدات، اعتبارات، امکانات و نیروی انسانی از وزارت صنایع و معادن منتزع و در سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ادغام شد.